Na Franciscus kwam Leo

Ruim twee maanden nadat ik op 10 januari 2013 in Heeswijk gekozen werd tot 71e abt van Berne, vond in Rome op 13 maart de keuze plaats van een nieuwe paus. Het was de Argentijnse jezuïet Jorge Mario Bergoglio geworden, kardinaal in Buenos Aires. Hij nam na zijn keuze de naam aan van Franciscus. Afgelopen Paasmaandag – 21 april – overleed hij. Daags daarvoor was hij nog kort op het Sint-Pietersplein om de jaarlijkse paaszegen ‘Urbi et Orbi’ te geven aan een grote menigte pelgrims die het heilig jaar in Rome kwamen vieren.

Door: Denis Hendrickx o.praem. | Foto: Vatican Media

Vanaf het begin van zijn pontificaat heb ik mij zeer verwant gevoeld met deze uit Latijns-Amerika afkomstige religieus. Hij moedigde mij en mijn medereligieuzen aan om onze roeping trouw te blijven, met grote nadruk op het dienen van de armen en kwetsbaren.

Hij daagde mij uit om als profeet van verandering in de samenleving te fungeren. Hij gaf mij materiaal met zijn verschillende encyclieken die de sociale leer van de kerk verduidelijkten en aanscherpten. Al direct vanaf de start van zijn pontificaat riep hij op tot mededogen, vergeving en zorg voor de kwetsbaren. Hij voegde zelf de daad bij het woord door al direct naar Lampedusa te gaan om daar aandacht te vragen voor het grote vraagstuk van vluchtelingenopvang. Daar toonde hij zijn directe solidariteit. Zijn nadruk lag op een kerk die openstaat voor iedereen. Zijn inzet voor sociale rechtvaardigheid en zijn oproep tot liefdevolle naastenliefde raakten miljoenen harten. Zijn woorden en daden herinneren ons eraan dat ware kracht ligt in mededogen.

Wat wapenfeiten
Onder paus Franciscus werden belangrijke hervormingen door gevoerd, zowel op administratief als financieel gebied. Hij richtte zich op meer transparantie binnen de Romeinse curie en bestreed de corruptie binnen het centrale bestuursorgaan van de kerk. De bestrijding van seksueel misbruik binnen de kerk – een zwarte bladzijde uit zijn ambtsperiode als eerste man van Rome – vormde een van de belangrijkste uitdagingen voor Franciscus. Hij benoemde meer vrouwen in belangrijke posities binnen de kerkelijke organisatie en sprak zich regel matig uit voor een grotere rol van vrouwen in de kerk. Een ander belangrijk thema in zijn pontificaat was de strijd tegen klerikalisme, de machtsstructuur binnen de kerk die priesters en bisschoppen in een dominante, haast onaantastbare positie plaatst. Zeer bijzonder was het onder zijn bezielende leiding gestarte synodale proces, een uitnodiging aan alle geledingen in de kerk om mee te praten over het staan van de RK kerk in de wereld.

Ik ben blij dat ik deze inspirerende kerkleider ook persoonlijk heb mogen ontmoeten en begroeten tijdens een vergadering van de Norbertijner orde in Rome. Hij heeft er voor mij zeker mede toe bijgedragen om het vol te houden in de lang niet altijd gemakkelijke positie binnen de kerkorganisatie en meer toegespitst binnen de wereld van de religieuzen. Mijn bewondering voor hem is alleen maar gegroeid, zeker als ik toch met enige regelmaat merkte dat hij zijn nek uitstak om oud geworden ‘waarheden’ voorzichtig ter discussie te stellen. En als je dan je nek uitsteekt dan kun je rekenen op weerstand. Hij ondervond dat zeker in Rome, maar ook vanuit Nederland: bisschoppen en priesters en ander kerkelijk kader die openlijk hun kritiek naar buiten brachten.

Wisseling van de wacht
De keuze van augustijn Robert Prevost op 8 mei tot 267e opvolger van Petrus, houdt de verwachting in dat hij zal voortbouwen op het belangrijke werk van Franciscus. Met zijn gekozen naam lijkt hij een bewust programma aan te geven: een verwijzing naar Leo XIII, de paus van de eerste sociale encycliek Rerum Novarum (1891). Vanuit het ziekenhuis, terwijl hij in kritieke toestand vocht voor zijn leven, besloot paus Franciscus vier jaar aan zijn kerkhervormingsproject toe te voegen.

Paus Leo XIV maakt daar nu werk van. Hij wil dat de gehele rooms-katholieke kerk zich op alle niveaus vernieuwt. ‘Groeien naar een nieuwe manier van kerk-zijn’. Aan het begin van de vakantieperiode publiceerde het Vaticaan aanwijzingen om de komende vier jaar op alle niveaus te experimenteren met nieuwe vormen van kerk-zijn. In navolging van Franciscus wil Leo meer nadruk leggen op lokale situaties: “gekeken moet
worden naar wat in de verschillende lokale contexten het meest passend en potentieel vruchtbaar is.” Naast de tien studiegroepen die paus Franciscus al had opgericht zijn er nu twee bijgekomen: ‘hoe moet de katholieke liturgie gevierd worden?’ en ‘welke rol hebben de afzonderlijke kerkelijke vergaderingen?’

De eerste vooruitzichten maken een positieve indruk. Eenheid in verscheidenheid wordt meer onderstreept. Mag dat zorgen voor grotere erkenning en betrokkenheid.

Denis Hendrickx o.praem. is emeritus-abt van Berne

Bent u door het lezen van dit artikel, dat eerder werd geplaatst in ‘Berne’ (herfst 2025), geïnteresseerd geraakt in ‘Berne’, vraag dan een abonnement aan bij: secretariaat@abdijvanberne.nl. Of bij het secretariaat van de Abdij van Berne, Abdijstraat 49, 5473 AD in Heeswijk. Losse exemplaren vindt u in Abdij van Berne, Berne Abdijwinkel en priorij De Essenburgh/Sint-Catharinadal en in de verschillende parochies van de Norbertijnen.