Door: Joost Jansen o.praem.
Een aantal jaren geleden liep ik in de carnavalsoptocht mee met de slogan: Een oog om een oog maakt de hele wereld blind. We zien het vandaag gebeuren op het slagveld in Oost-Europa, maar ook in de retoriek waarmee deze oorlog wordt omgeven. Het vraagt om reactie en de politieke verantwoordelijken reageren ook met sancties en dergelijke. Maar… ik vroeg me zelf af, is dit het dan? Welke weg brengt echte vrede en niet een staakt het vuren waarbij twee partijen tegenover elkaar blijven staan. Ja, ik dan kom ik uit bij de bijbelse boodschap die we vandaag aangeboden krijgen.
Waar het hart vol van is, loopt de mond van over. En tevens de wijsheidspreuk uit de eerste lezing: de mens laat zien wat hij in zich heeft door het gesprek. De tong is het kleine roer dat onze richting bepaalt, zegt de apostel Jakobus in zijn brief. Iedere oorlog is altijd voorbereid door krachtige, strijdlustige taal waarin de tegenstander als verpersoonlijking van het kwaad wordt neergezet. We hebben het de afgelopen week gezien. Het gif zit van binnen, komt in woorden naar buiten en uiteindelijk wordt de daad bij het woord gevoegd en heb je oorlog. Een oog om een oog maakt de heel wereld blind. Want… dan kun je elkaar niet meer in de ogen zien, dan is er geen ontmoeting. Ieder van ons kent omstandigheden waarin de een zijn blik afwendt van de ander, hem of haar eigenlijk niet wil zien. Je ogen neerslaan omdat de ander voor jou niet aanvaardbaar is, niet te pruimen. We leven in een maatschappij waarin het langs elkaar heen lopen groeit. Ik hoor nog een Parijse bankdirecteur mij vertellen: ‘Er zijn veel clochards hier in Parijs, bedelend langs de weg. Ik heb me voorgenomen iedere week er een of twee wat te geven, maar die anderen probeer ik wel een blik waardig te gunnen en ze aan te kijken. Hij of zij is een mens zoals ik.’ De blik van de ander kan een mens openen voor ontmoeting. Wie kan de starre blik van Poetin doorkreken? Wie kan hem raken in zijn binnenste? Waar het hart van vol is, daar loopt de mond van over.
Iemand zou hem eens moeten uitnodigen om carnaval te vieren om hem los te maken! Die paar dagen per jaar zijn belangrijk om net even een ander register bij mensen open te trekken. Het zijn maar een paar dagen. Zulke dagen van feest zijn noodzakelijk om niet opgesloten te raken in eigen redeneringen, eigen beelden van de ander. Beelden kunnen ons gevangen houden. De ander, en met name de vijand, is zó en niet anders. Alles wat je van hem te weten komt, bevestigt jouw beeld van hem. En dan is het heerlijk om een masker op te zetten om het andere masker te kunnen afleggen. Geen oog meer om een oog die allen blind maakt. Mijn slogan in de carnavalsoptocht van toen sloeg aan.
De echte ontmoeting gebeurt van binnen, zoals ook oorlog eerst woedt in het zieke hart om dan te ontploffen op het slagveld. Ik meen dat Jezus steeds deze weg bewandelt. Hij start natuurlijk bij wat je van buiten aan de mens kunt zien en hoe ieder reageert op de omstandigheden. Zo zijn wij mens, zo is ook Hij: mens. Het verschil tussen ons en Jezus is dat Hij altijd van de buitenkant naar de binnenkant gaat. Wij moeten dat steeds opnieuw leren en dat kunnen we ook, dankzij Hem. Waar onze harten vol van zijn… De houding van Jezus is tevens dat Hij ieder van ons in een netwerk ziet. Het gaat Hem om mensen-samen, om een verbond, om een volk van God. Ik ben blij dat ook in Rusland stemmen opgaan dat de Oekraïners ‘broeders’ zijn en geen vijanden. Je kijkt dan onmiddellijk anders naar elkaar.
Woensdag start de Veertigdagentijd en we worden door Oekraïne en alles wat deze oorlog oproept, geconfronteerd met de kwetsbaarheid van ons bestaan, de kwetsbaarheid van de mondiale samenleving. De vlam kan zomaar in de pan slaan. De paus heeft Aswoensdag bestemd tot een dag van gebed om vrede. We zijn ons vandaag eens te meer bewust van de grootsheid die God in ons heeft gelegd én het gif dat ook in ons kan groeien. Waar is mijn hart vol van? En ons hart? Als we de tijd naar Pasen nu eens gebruiken om de goede bewegingen in ons hart te voeden. Dat wat je voedt, groeit. Ook van binnen. Jezus, het licht in ons midden, zal ons hart en onze geest verlichten.